Przepisy dotyczące spółek osobowych expressis verbis wskazują, że służą one prowadzeniu działalności gospodarczej. Cel ich powstania jest ściśle określony przepisami prawa i nie ma możliwości, aby spółki osobowe służyły realizacji innego celu np. działalności charytatywnej. Taka regulacja nie została przyjęta przez ustawodawcę w przypadku spółek kapitałowych, zarówno spółki akcyjnej jak i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółka z o.o jako spółka non profit
Chociaż w praktyce w przeważającej mierze są one tworzone w celu prowadzenia działalności gospodarczej a cel ich powstania jest stricte zarobkowy możliwe jest założenie ich w innym celu. Spółki non-profit czyli takie, które nie zostały stworzone do generowania zysku również występują w praktyce w formach prawnych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. Chociaż nie zostały uregulowane w odrębny sposób w kodeksie to praktyka stworzyła dla nich pewne standardowe rozwiązania, które muszą zostać zawarte w umowie spółki aby można było mówić o spółce non -profit.
Cel założenia spółki z o.o.
Pierwszy z nich to określenie celu, dla którego spółka została założona. Jak wskazano powyżej, kodeks spółek handlowych nie wskazuje celu dla jakiego spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być założona. Brak jest nawet obowiązku wskazywania go w umowie spółki (w przeciwieństwie do przedmiotu działalności spółki który obligatoryjnie musi zostać określony w umowie spółki). Cel dla którego spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być założona może być zarówno gospodarczy jak i np. społeczny, kulturowy czy edukacyjny. W sytuacji, gdy spółka ma być spółką non profit warto jest podkreślić ten cel w umowie spółki.
Wymagania wobec wspólników
To co jest również istotne to to, aby był to cel o którym wiedzą wszyscy wspólnicy. Ciekawą kwestią jest jednak przekształcenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która została założona w celu prowadzenia działalności gospodarczej w spółkę non -profit. Jeden z poglądów stanowi, że w takiej sytuacji konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników oświadczona bądź w uchwale, bądź nawet w odrębnym akcie notarialnym.. Zgodnie z drugim poglądem, nie aż tak radykalnym, zmiana celu spółki to zmiana umowy spółki wobec tego wystarczająca jest większość głosów potrzebnych do zmiany umowy spółki. Rację należy jednak przyznać poglądowi bardziej rygorystycznemu, zgodnie z którym do zmiany celu konieczna jest jednomyślność wspólników ponieważ zmiana celu spółki będzie zatem oznaczać zmianę pryncypiów, leżących u podstaw decyzji (wewnętrznego aktu woli) wspólników powołania spółki i uczestniczenia w niej w charakterze wspólnika. Dlatego umowa spółki w tej części, która odzwierciedla uzgodnione przez wspólników współdziałanie we wspólnym celu (art. 3 KSH), podlega ogólnym regułom dotyczącym umów w prawie cywilnym, a każda jej zmiana wymaga zgodnego oświadczenia wszystkich stron samej umowy.
Przeznaczenie zysku spółki z o.o.
Kolejną cechą konstytutywną dla spółki non profit jest posiadanie określonych w umowie celów statutowych, na które ma być przeznaczony zysk spółki. Cecha ta to swoiste clue spółki non – profit a stanowi o niej przepis art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie zgodnie z którym działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1468, 1495 i 2251), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników. Wobec tego, w umowie spółki non -profit należy określić cele statutowe spółki. Ważne, aby były one spójne z celem spółki oraz jej przedmiotem działalności. To na te cele będzie przeznaczony zysk, który wypracowała spółka. Wspólnicy nie korzystają z prawa do dywidendy, zysk (jeśli został wypracowany) nie będzie im wypłacony, a zostanie przekazany na realizację ich celów statutowych. Przykładowo takie postanowienie umowne może brzmień w następujący sposób: „Wyłącza się zysk do podziału między wspólników. Zysk będzie przeznaczony na realizację celów statutowych spółki, w szczególności na….”
Optymalna umowa spółki non-profit
Istnieje jeszcze szereg różnych dodatkowych postanowień, które powinny znaleźć się w umowie spółki non -profit. Z całą pewnością korzystne jest, aby w spółce funkcjonował organ nadzoru – rada nadzorcza. Chociaż powołanie je w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest konieczne jedynie po spełnieniu szczegółowych przesłanek, chcąc prowadzić działalność non-profit warto jest powołać organ nadzoru – aby działalność spółki podlegała większej kontroli, optymalizacja podatkowa spółki nie wchodzi w grę.
Co więcej, zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości przekraczającej dwukrotność kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W spółkach prowadzących działalność gospodarczą przepis ten bardzo często jest wyłączany (bowiem jest to możliwe). Dzięki temu zarząd może prowadzić sprawy spółki sprawniej i szybciej podejmować decyzje biznesowe. Z drugiej jednak strony, kontrola nad działalnością spółki jest wtedy obniżona wobec czego w przypadku spółki non-profit warto jest nie wyłączać zastosowania tego przepisu.
Dodatkowe wymagania
Jednocześnie, jeśli spółka chciałaby w przyszłości stać się organizacją pożytku publicznego musi spełnić szereg kolejnych wymagań, w szczególności obowiązki sprawozdawcze oraz związane z publikacją tych sprawozdań. Bycie organizacją pożytku publicznego, czyli posiadanie statusu OPP, wiąże się z pewnymi przywilejami (np. z możliwością otrzymywania 1% podatku od osób fizycznych), ale też z obowiązkami (np. konieczność wprowadzenia wewnątrz organizacji bardziej wymagających mechanizmów samokontroli, przejrzystość działań i finansów).
Reasumując, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jak najbardziej może być spółką non -profit a więc taką, którą głównym celem nie jest generowanie zysku a inna działalność np. społeczna. Co więcej, jeśli osiągnie ona zysk to nie jest on przeznaczany do podziału między wspólników a jest przeznaczany na realizację celów statutowych, które zostały wskazane w umowie. Gdy chcemy założyć taką spółkę sama procedura przebiega tak wtedy, gdy po prostu zakładamy spółkę z o.o. – konieczna jest wizyta u notariusza a następnie złożenie odpowiedniego wniosku do krajowego rejestru sądowego. W przypadku gdy przekształcamy tradycyjną spółką z o.o. w spółkę non-profit warto jest wcześniej zapoznać się z komentarzami i praktycznymi wyjaśnieniami, aby mieć pewność, że wszystkie nasze pomysły i proponowane przez nas postanowienia są zgodne z prawem i nie naruszają przepisów bezwzględnie obowiązujących. Warto również udać się do profesjonalnego pełnomocnika, który doradzi nam jakie jeszcze postanowienia należy wprowadzić do umowy – w zależności od tego czy w przyszłości będziemy chcieli być organizacją pożytku publicznego czy jednak nie.
13 września 2021