Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zapewnia swoim wspólnikom zdecydowanie więcej uprawnień niż nakłada na nich obowiązków. Uprawnienia kontrolne, prawo żądania zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników czy prawo zaskarżania uchwał to tylko niektóre z nich. Jednakże nie sposób zaprzeczyć, że to prawo do udziału w zysku czyli tak zwana dywidenda powoduje, że tak wiele osób decyduje się na zostanie wspólnikiem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Dotyczy to zarówno osób, które decydują się jedynie nabyć lub objąć udziały w Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, brać udział w nadzwyczajnych i zwyczajnych zgromadzeniach wspólników ale oddać prowadzenie bieżących spraw i reprezentowanie spółki zarządowi jak też osób, które jednocześnie są członkami zarządu i wspólnikami spółki z o.o.
Prawo do udziału w zysku spółki – dywidenda
Każdy ze wspólników ma prawo do udziału w zysku spółki, to oczywiste. Jest to prawo immanentnie związane z posiadanym przez niego udziałem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Skoro zainwestował w spółkę pięć, dziesięć, może sto tysięcy złotych na wniesienie wkładu na pokrycie udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to jego prawem jest udział w zysku spółki. Jednakże samo ogólne prawo do udziału w zysku (jeśli został on wypracowany przez spółkę) nie formułuje roszczenia po stronie wspólnika o wypłatę przypadającego mu dywidendy. Zgodnie z treścią przepisu art. 191 § 1 KSH „wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, z uwzględnieniem przepisu art. 195 § 1.”
Z treści tego przepisu wynika, że do materializacji prawa przysługującemu wspólnikowi do udziału w zysku niezbędne jest to, aby zysk wynikał ze sprawozdania finansowego spółki, które zostało zatwierdzone przez Zgromadzenie Wspólników na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników. Co więcej, wspólnicy chcąc uzyskać dywidendę są obowiązani do podjęcia uchwały w przedmiocie podziału zysku co również, co do zasady, następuje na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników. Nie jest bowiem oczywiste, że zysk wypracowany przez Spółkę zawsze ma być przeznaczony do podziału między wspólników. Niekiedy wspólnicy decydują się na zainwestowanie wypracowanego zysku i zakup np. nowego sprzętu niezbędnego do prowadzenia działalności. Decyzja o przeznaczeniu zysku rocznego na cele związane z działalnością spółki i dalszym jej rozwojem, która wyłącza prawo do dywidendy, powinna uwzględniać, między innymi, cel jej działalności, konieczne do jego realizacji i dalszego rozwoju przedsięwzięcia oraz uwarunkowania rynkowe, jak również to, że prawo do udziału w wypracowanym zysku jest jednym z najważniejszych uprawnień wspólnika (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.03.2009 r. w sprawie o sygnaturze akt II CSK 522/08).
Zazwyczaj zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów
Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Takie rozwiązanie jest jak najbardziej logiczne, ponieważ wspólnicy, którzy zainwestowali więcej są uprawnieni do uzyskania większej dywidendy. Oczywiście w umowie spółki można uregulować tą kwestię inaczej i wprowadzić zapis zgodnie z którym wspólnicy otrzymują dywidendę w jednakowej wysokości. Przy podziale zysku należy również pamiętać o tym, że udziały mogą być uprzywilejowane w odniesieniu do dywidendy, a wtedy należy dokonać jej działu zgodnie z treścią przepisu art. 196 KSH, który stanowi, że: „na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.”
Wskazać należy, że do podziału przez wspólników nie jest przeznaczony cały zysk wypracowany w ubiegłym roku. Zgodnie z przepisem art. 192 KSH: „kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.” Wobec brzmienia tego przepisu, na dzieloną kwotę oprócz zysku za ubiegły rok składa się zysk niepodzielony z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z kapitału zapasowego i rezerwowego. Jednocześnie, kwota do podziału jest pomniejszona o niepokryte straty, udziały własne i środki, które mają być przeznaczone na kapitał zapasowy lub rezerwowy, co może zostać uregulowane w umowie.
Trzeba również wskazać, że w przepisach kodeksu spółek handlowych uregulowano kwestię dotyczącą działu dywidendy i którym wspólnikom tak właściwie przysługuje. Chociaż zmiany struktury właścicielskiej w spółce w ograniczoną odpowiedzialnością występują zdecydowanie rzadziej niż w spółce akcyjnej to i tak w ciągu roku może nastąpić zmiana wspólnika, która spowoduje niemałe zamieszanie w związku z tym, komu przysługuje zysk za dany rok. Zgodnie z treścią przepisu art. 193 § 1 uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku, jednakże umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały, o której mowa w art. 191 § 1 KSH. Jeżeli uchwała wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku. Wobec tego, zasadą jest, że uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku, podejmowanej na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników. Jednocześnie jednak umowa spółki może upoważniać wspólników do określenia dnia dywidendy tj. dnia zgodnie z którym ustala się uprawnionych do otrzymania dywidendy. Dniem dywidendy wyznaczonym przez zgromadzenie wspólników powinien być dzień zawierający się w okresie 2 miesięcy od dnia podjęcia uchwały (powzięcia decyzji) o podziale zysku. Uchwała o ustaleniu dnia dywidendy powinna zostać podjęta przez zgromadzenie wspólników w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku.
Termin wypłaty dywidendy
Ale to co najbardziej interesuje wspólników to dzień kiedy dywidenda zostanie im wypłacona. Co po uchwałach przyznającym ją wspólnikom, co po sposobie podziału zysku gdyby zysk ten nie został wypłacony w terminie? Dzień wypłaty dywidendy należy określić w uchwale wspólników, a jeśli nie zostało to określone – niezwłocznie po dniu dywidendy jednakże wtedy decyzję o wypłacie dywidendy podejmuje zarząd. Co jest istotne, zgodnie z zasadą równości odnoszącą się do wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością dzień wypłaty dywidendy powinien być ten sam dla wszystkich wspólników. W sytuacji gdy spółka w dniu wypłaty dywidendy nie zaspokoi roszczeń wspólników, mogą oni na zasadach ogólnych żądać od spółki odsetek za zwłokę. O ile w umowie spółki nie określono inaczej, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Roszczenie o wypłatę dywidendy podlega 6-letniemu okresowi przedawnienia, przy czym koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (art. 118 KC). Nie jest to świadczenie okresowe, a to dlatego, że powtarzalność i okresowość wypłaty dywidendy nie jest pewna.
Reasumując, prawo do udziału w zysku jest prawem przysługującym każdemu wspólnikowi, ale materializuje się dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podjęciu uchwały w przedmiocie podziału zysku. To od samych wspólników zależy czy chcą wypłacić dywidendę czy przeznaczyć ją na coś innego. Wiele spółek z o.o. corocznie wypłaca dywidendę wspólnikom, jednak są też takie, które przez lata jej nie wypłacają. Wszystko zależy od woli wspólników. Instytucja dywidendy jest uregulowana w Kodeksie spółek handlowych, jednakże z uwagi na fakt iż są to normy w dużej mierze dyspozytywne to umowa spółki może określać sposób czy to komu przysługuje odmiennie od ustawowej regulacji.
18 marca 2021