Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Wynika to między innymi z faktu, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością posiada niezależną od wspólników osobowość prawną. Sama może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania wobec czego spółka sama spłaca swoje ewentualne długi wynikające z prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Jednakże co w sytuacji, gdy sytuacja finansowa Spółki ulega znaczącemu pogorszeniu i majątek spółki nie pozwala na zaspokojenie jej wierzycieli?
Spółka z o.o. a jej zobowiązania
Zgodnie z treścią przepisu art. 201 § 1 kodeksu spółek handlowych „zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę”. Członkowie Zarządu podejmują decyzje biznesowe związane z dalszym rozwojem spółki. To oni w przeważającej mierze decydują o tym jak będzie wyglądał model biznesowy Spółki, jakie projekty będą rozwijane, z jakimi kontrahentami będą zawierane umowy. Pomimo istnienia grupy czynności uregulowanej w przepisach kodeksu spółek handlowych oraz w umowie spółki, których dokonanie przez Zarząd jest uzależnione od wyrażenia zgody przez Zgromadzenie Wspólników Spółki (organ właścicielski) to jednak Członkowie Zarządu decydują o tym w jakim kierunku będzie rozwijała się Spółka. Wobec tego, to na Członkach Zarządu ciąży odpowiedzialność za ewentualne nietrafione decyzje biznesowe i możliwe zobowiązania finansowe, które mogą z nich wyniknąć.
Kluczowym przepisem dotyczącym odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest przepis art. 299 KSH:
„§ 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
§ 2. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.
§ 4. Osoby, o których mowa w § 1, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.”
Odpowiedzialność Członków Zarządu
Jak wynika z powyższego odpowiedzialność Członków Zarządu to odpowiedzialność subsydiarna (inaczej – pomocnicza) co oznacza, że odpowiedzialność Członków Zarządu powstaje dopiero w sytuacji, gdy egzekucja prowadzona wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością okazała się bezskuteczna. Uprawnieniem a także obowiązkiem wierzyciela jest próba wyegzekwowania środków od Spółki – wszak to ona posiada osobowość prawną, zaciągnęła zobowiązania, ponosi odpowiedzialność za swoje długi i powinna mieć majątek, aby je spłacić. Dopiero w sytuacji, gdy egzekucja prowadzona wobec Spółki nie przynosi rezultatów tj. nie ma już żadnych wątpliwości co do tego, że roszczenie wierzyciela spółki nie może być zaspokojone z jakiegokolwiek majątku Spółki odpowiedzialność Członków Zarządu aktualizuje się.
Bezskuteczność egzekucji w spółce z o.o.
Bezskuteczność egzekucji powinna zostać stwierdzona postanowieniem komornika umarzającym postępowanie egzekucyjne z tej przyczyny. Co jest jednak istotne, egzekucja, która okazała się bezskuteczna nie musi być prowadzona na wniosek wierzyciela, który następnie zamierza wystąpić z powództwem wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – możliwe jest skorzystanie z postanowienia wydanego z uwagi na postępowanie prowadzone z wniosku innego wierzyciela.
Co więcej, odpowiedzialność członków zarządu ma charakter solidarny jedynie względem siebie – brak jest natomiast solidarności pomiędzy Członkiem Zarządu a Spółką.
Członkowie Zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania Spółki bez względu na to, jakie jest źródło tego zobowiązania – może być to zobowiązanie wynikające z ustawy, z umowy, z czynu niedozwolonego, z bezpodstawnego wzbogacenia się bądź z innego źródła.
Istotne jest, że pociągnięcie Członka Zarządu do odpowiedzialności wymaga wytoczenia przeciwko niemu odrębnego powództwa. Sądem właściwym miejscowo jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Właściwość rzeczowa określana jest na podstawie przepisu art. 17 pkt 4 KPC tj. czynnikiem od którego zależy czy sprawa zostanie skierowana do sądu rejonowego czy do sądu okręgowego jest wartość przedmiotu sporu.
Czy odpowiedzialność Członka Zarządu Spółki powstaje zawsze, gdy Spółka nie ma środków na spłacanie swoich zobowiązań? Oczywiście, że nie. Gdyby tak było nikt nie chciałby być Członkiem Zarządu, prawda? Na szczęście istnieje paragraf drugi wyżej cytowanego przepisu, na podstawie którego odpowiedzialność Członków Zarządu, po spełnieniu przez nich szeregu przesłanek, może zostać wyłączona.
Odpowiedzialność Członka Zarządu jest wyłączona w sytuacji, gdy wykaże on, że we właściwym czasie podjęto niezbędne środki tj. że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
W niniejszym artykule odniesiemy się jedynie do pierwszej okoliczności egzoneracyjnej z uwagi na fakt, iż znajduje ona największe praktyczne zastosowanie tj. do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie.
Podstawy złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zostały określone w ustawie – Prawo upadłościowe. Ogłoszenie upadłości może nastąpić jedynie w odniesieniu do dłużnika, który stał się niewypłacalny tj. utracił zdolność do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Dłużnik jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji zaistnienia którejkolwiek z wyżej określonych podstaw, a legitymację czynną do zgłoszenia wniosku ma każdy członek zarządu samodzielnie, nawet wówczas, gdy w spółce jest przyjęta reprezentacja łączna.
Istotne jest jednak, że zgłoszenie tego musi nastąpić we właściwym czasie. Poglądem dominującym przy definiowaniu pojęcia „właściwego czasu” jest pogląd odwołujący się do przepisów prawa upadłościowego, z których wynika,, że wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony przez dłużnika, w terminie 30 dni od dnia zaistnienia podstawy upadłości.
Członek zarządu vs. wspólnik – czyli ocena odpowiedzialności
Czy wobec tego warto być Członkiem Zarządu Spółki? Czy ryzyko związane z możliwą odpowiedzialnością za zobowiązania Spółki nie jest zbyt duże? Czy nie jest bezpieczniej być po prostu Wspólnikiem spółki, który może po prostu stracić pieniądze wpłacone na pokrycie obejmowanych udziałów a uzyskuje pewne, bezpieczne korzyści np.. poprzez wypłacaną dywidendę? Nie wydaje mi się. Odpowiedzialność Członków Zarządu nie jest absolutna, istnieje możliwość zwolnienia się z niej przy wypełnieniu ustawowych przesłanek wobec czego strach przed odpowiedzialnością nie powinien powstrzymywać przed pełnieniem funkcji w Spółce. Jednocześnie możliwość ponoszenia odpowiedzialności jest ściśle związana z tym jakie jest zarządzenie majątkiem Spółki, a więc Członkowie Zarządu sami pośrednio decydują o tym czy będą ponosić tą odpowiedzialność czy nie.
6 października 2020