Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej

Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej to kluczowa kwestia dla przedsiębiorców zainteresowanych tą formą działalności. Choć spółka komandytowa nie jest tak popularna jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to cały czas jest jedną z najczęściej wybieranych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Spółka komandytowa – podstawowe informacje

Mimo że jest to spółka osobowa to pewne cechy, chociażby brak odpowiedzialności niektórych wspólników za zobowiązania spółki wywodzi z istoty spółek kapitałowych. Struktura spółki komandytowej opiera się na dwóch rodzajach wspólników, których prawa i obowiązki zostały uregulowane całkowicie odmiennie. Definicja spółki komandytowej została wskazana w treści przepisu art. 102 KSH, który stanowi, że:

„spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona”.

Kim jest komplementariusz?

Jednym z rodzajów wspólników występujących w spółce kapitałowej jest komplementariusz. Status komplementariusza jest de facto tożsamy ze statusem wspólnika spółki jawnej wobec czego, zgodnie z treścią przepisu art. 22 § 2 KSH w związku z art. 31 KSH w związku z art. 103 § 1 KSH odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki jest odpowiedzialnością nieograniczoną i solidarną, jednakże egzekucja w stosunku do wspólnika może być prowadzona dopiero jeśli egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna (subsydiarność odpowiedzialności).

Odpowiedzialność komplementariusza

Jednocześnie nie stoi to na przeszkodzie, aby wnieść powództwo wobec komplementariusza jeszcze zanim egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. Takie postanowienia dotyczące odpowiedzialności komplementariusza wynikają z faktu iż to on jest wspólnikiem prowadzącym sprawy oraz reprezentującym spółkę. To on podejmuje strategiczne decyzje biznesowe, decyduje o podejmowanych działaniach wobec czego ewentualny sukces spółki (bądź zadłużenie ) zależy w przeważającej mierze od niego. Wobec tego logicznym jest to, że za ewentualne zobowiązania spółki on również ponosi odpowiedzialność.

Odpowiedzialność w spółce komandytowej

Zdecydowanie ciekawsza jest sytuacja komandytariusza w spółce komandytowej. Jego odpowiedzialność jest co do zasady ograniczona do wysokości sumy komandytowej, jednakże zdarzają się sytuacje, w których komandytariusz jest traktowany jak komplementariusz tj. ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Co do zasady, jak już wskazano w definicji spółki komandytowej, komandytariusz ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki jedynie to wysokości sumy komandytowej tj. abstrakcyjnie określonej kwoty wskazanej w umowie spółki.

Stanowi o tym przepis art. 105 pkt 5 KSH:

„umowa spółki komandytowej powinna zawierać oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową)”

oraz art. 111 KSH:

„komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej”.

Jednocześnie, zgodnie z art. 112 § 1 KSH:

  „komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki”.

Co to w praktyce oznacza?

Gdy suma komandytowa to np. 10 tysięcy złotych to komandytariusz ponosi odpowiedzialność jedynie do tej granicy. Jednakże, jeżeli jego wkład do spółki wyniósł 10 tysięcy (albo więcej) to jego odpowiedzialność jest wyłączona. W sytuacji, gdy suma komandytowa wynosi 10 tysięcy złotych, a wkład komandytariusza wyniósł 5 tysięcy złotych to ponosi on odpowiedzialność jedynie w granicach tych 5 niewpłaconych tysięcy złotych. Rzeczywista odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki sprowadza się do różnicy pomiędzy sumą komandytową określoną w umowie a wkładem wniesionym do spółki. Jeżeli wkład ten ma wartość nie mniejszą niż suma komandytowa, to odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki jest wyłączona.

Regulacje KSH

Jednakże, jak wskazano powyżej, w kodeksie spółek handlowych zostały uregulowane sytuacje, w których komandytariusz ponosi odpowiedzialność nieograniczoną – tak jak komplementariusz. Warto jednakże wspomnieć, że

„w przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części odpowiedzialność zostaje przywrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu”

(art. 112 § 2 KSH).
Wobec tego, jeśli suma komandytowa wynosi 10 tysięcy złotych, komandytariusz pierwotnie wniósł wkład w wysokości 5 tysięcy złotych (czyli jego odpowiedzialność ograniczała się do kwoty 5 tysięcy złotych), a następnie całość wkładu została mu zwrócona, jego odpowiedzialność będzie ograniczona do kwoty 10 tysięcy złotych (wysokość sumy komandytowej).

Jedną z takich sytuacji jest umieszczenie nazwiska komandytariusza w firmie spółki komandytowej. Zgodnie z treścią przepisu art. 104 § 1 „firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” Jednocześnie przepis art. 104 § 4 stanowi, że: „nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz”. Komandytariusz jest swoistego rodzaju cichym wspólnikiem, wspólnikiem pasywnym w spółce komandytowej. Jego obecność i działalność w spółce nie jest ujawniana w firmie spółki komandytowej. Zamieszczenie w firmie spółki nazwy komandytariusza mogłoby dla uczestników obrotu rodzić nadzieję na pełne zaspokojenie się z jego majątku w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, a tymczasem odpowiedzialność komandytariusza jest ograniczona jedynie do sumy komandytowej.

Nieograniczona odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Kolejna sytuacja, w której komandytariusz ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki została uregulowana w przepisie art. 118 KSH. Zgodnie z nim „komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik”. Jednocześnie „jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres”. Ujawnienie pełnomocnictwa przez komandytariusza nie musi odbywać się przez okazanie dokumentu pełnomocnictwa, wystarczy np. powołanie się na nie.

Pełnomocnictwo udzielane komandytariuszowi ma charakter materialny i może być pełnomocnictwem ogólnym, rodzajowym lub szczególnym. Wystarczające jest posiadanie przez komandytariusza ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Należy przyjąć, że może ono również być prokurą, pod warunkiem że komandytariusz jest osobą fizyczną mającą pełną zdolność do czynności prawnych (art. 1092 § 2 KC). Co prawda KC odróżnia pełnomocnictwo i prokurę, niemniej wykładnia art. 118 § 1 KSH, uznająca, że komandytariusz nie może być prokurentem, nadmiernie i niepotrzebnie ograniczałaby możliwy zakres umocowania komandytariusza.

Artykuł 118 § 1 KSH

Artykuł 118 § 1 KSH nie daje podstawy do udzielenia komandytariuszowi pełnomocnictwa procesowego. Pełnomocnictwo takie mogłoby być udzielone komandytariuszowi, pod warunkiem jednak spełniania przez niego któregokolwiek z kryteriów określonych w art. 87 KPC  (Kodeks spółek handlowych. Komentarz. red: Z. Jara, Warszawa, 2020 r.)

Podsumowując, odpowiedzialność komandytariusza i komplementariusza uregulowana jest całkowicie odmiennie. Odpowiedzialność komplementariusza to po prostu odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej – nieograniczona, solidarna ze spółką i subsydiarna. Odpowiedzialność komandytariusza jest uregulowana w sposób dużo ciekawszy, zarówno pod kątem praktycznym jak i teoretycznym. Zazwyczaj jego odpowiedzialność jest ograniczona przez wysokość sumy komandytowej, jednakże kodeks spółek handlowych reguluje sytuacje, gdy ponosi odpowiedzialność jak komplementariusz.


19 listopada 2021