Leasing jako umowa o korzystanie z rzeczy

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z szeregiem kosztów. Konieczność uiszczania zaliczek na podatek dochodowy oraz ubezpieczenie społeczne, najem lokalu, wynagrodzenia pracowników to tylko niektóre  z ponoszonych przez przedsiębiorcę co miesiąc kosztów. W takiej sytuacji  możliwa jest sytuacja, w której przedsiębiorca nie będzie w stanie zaoszczędzić dużej kwoty, która pozwoli mu na przykład na zakup sprzętu niezbędnego do wykonywania pracy. W takiej sytuacji przedsiębiorca bardzo często decyduje się zawrzeć umowę o korzystanie z rzeczy bądź o korzystanie i pobieranie pożytków. Oprócz klasycznych przykładów takich jak najem i dzierżawa, istnieje jeszcze trzeci rodzaj umowy wykorzystywany niezmiernie często pośród przedsiębiorców – leasing. Jest ona szczególnie często wykorzystywana w branżach, w których następują niezwykle duży obrót pieniądza i konieczność korzystania z kosztownego i drogiego sprzętu, na przykład w branży budowlanej. 

Przez zawarcie umowy leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Jak widać, jest to umowa jednostronnie profesjonalna (finansujący musi być przedsiębiorcą i zawrzeć umowę w ramach prowadzonej przez siebie działalności), chociaż w praktyce zazwyczaj po dwóch stronach jest przedsiębiorca. Jedna ze stron to finansujący – jego obowiązkiem jest nabyć rzecz w ramach prowadzonej działalności i oddać ją do używania albo używania i pobierania pożytków. Po drugiej strony mamy korzystającego, który będzie korzystał z rzeczy i płacił wynagrodzenie. Umowa ta musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. 

Jeśli chodzi o najważniejsze obowiązki finansującego to są nimi wydanie rzeczy korzystającemu w takim stanie w jakim znajdowała się ona w chwili wydania finansującemu przez zbywcę. Ponadto, wydając rzecz, finansujący ma obowiązek wydać ją razem z dokumentami, które otrzymał od zbywcy.  Jednocześnie finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za przydatność rzeczy do umówionego użytku.

Z drugiej strony jednak, jeśli chodzi o odpowiedzialność finansującego za wady rzeczy, wskazać należy, że finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za wady rzeczy, chyba że wady te powstały na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność. Jednocześnie, tego postanowienia kodeksowego nie można zmienić na niekorzyść korzystającego. 

Jeśli chodzi o uprawnienia i obowiązki korzystającego to ciąży na nim powinność utrzymywania rzeczy w należytym stanie, w szczególności dokonywać jej konserwacji i napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem jej zużycia wskutek prawidłowego używania, oraz ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy. Korzystający może korzystać z rzeczy i pobierać jej pożytki w sposób określony w umowie leasing. Jeśli zaś umowa nie reguluje tego zagadnienia, w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy. Korzystający, z uwagi na fakt, iż nie jest właścicielem, nie może czynić z przedmiocie leasingu zmian, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy. Ponadto, korzystający nie może oddać rzeczy będącej przedmiotem leasingu osobie trzeciej.  Ponadto, należy wskazać, że jeśli umowa leasingu zawiera postanowienia dotyczące obowiązków związanych z ubezpieczeniem, które ciążą na korzystającym w sytuacji gdy rzecz zostanie utracona, wówczas w braku odmiennego postanowienia umownego, koszty te obejmują składkę z tytułu ubezpieczenia na ogólnie przyjętych warunkach.

Jednakże głównym i najważniejszym obowiązkiem korzystającego jest zapłata rat w umówionej wysokości i w umówionym terminie. W sytuacji, gdy korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Postanowienia, które regulują uprawnienia korzystającego w sposób mniej korzystny są nieważne. 

Może się zdarzyć tak, że finansujący, który w dalszym ciągu jest właścicielem rzeczy, dokona zbycia jej w czasie obowiązywania umowy leasingu. W takiej sytuacji, oprócz tego, że ciąży na nim obowiązek poinformowania korzystającego o zbyciu rzeczy, nabywca wchodzi w stosunek leasingu w miejsce dotychczasowego finansującego. 

W niezwykle ciekawy sposób uregulowana została kwestia zakończenia stosunku prawnego umowy leasingu oraz płatności rat w takiej sytuacji.  Gdy po wydaniu korzystającemu  rzeczy została ona utracona z powodu okoliczności, za które finansujący nie ponosi odpowiedzialności, umowa leasingu wygasa. O tym fakcie korzystający ma obowiązek poinformować finansującego. Jednocześnie, w takiej sytuacji finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody. Co więcej, w razie wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu.

Możliwe w umowie leasingu jest zawarcie postanowienia zgodnie z którym finansujący zobowiązuje się do tego, że przeniesienie własność przedmiotu leasingu po upływie określonego w umowie czasu trwania leasingu. W takiej sytuacji,  korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu tego czasu, chyba że strony uzgodniły inny termin. W takiej sytuacji, brak jest konieczności uiszczenia dodatkowej opłaty przez korzystającego. Uiszczane przez niego wynagrodzenie spełni tę funkcję. Jednocześnie warto wskazać, że takie zastrzeżenie można znaleźć zarówno  umowie leasingu jak i w odrębnym porozumieniu. Miejsce jego umieszczenia jest zależne jedynie od woli stron.  Instytucja ta bywa nazywana opcją kupna. 

Opisany powyżej leasing to leasing pośredni. Prawo przewiduje również instytucję leasingu bezpośredniego, w którym to nie następuje nabycie przedmiotu leasingu od osoby trzeciej. Wówczas finansujący jest już właścicielem rzeczy i zobowiązuje się oddać rzecz stanowiącą jej własność do używania albo do używania i pobierania pożytków drugiej stronie. Korzystający zaś zobowiązuje się zapłacić właścicielowi rzeczy w umówionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej wartości rzeczy w chwili zawarcia tej umowy.

Reasumując, umowa leasingu znajduje szerokie zastosowanie w działalności gospodarczej. Jej najważniejszą zaletą jest to, że korzystający nie musi od razu uiścić całego wynagrodzenia przy jednoczesnej możliwości korzystania z przedmiotu umowy. Jednocześnie, po zakończeniu trwania, jeśli tylko zostało zawarte stosowne porozumienie lub zapis w umowie możliwe jest przejęcie na własność przedmiotu leasingu.


11 maja 2022